Lý Trí Và Tình Cảm

Bắt đầu thối lui với ánh mắt kinh hãi khi vừa trông thấy anh, Elinor tuân theo sự thôi thúc đầu tiên của con tim bằng cách lập tức bước rời khỏi gian phòng. Tay cô vừa chạm đến chốt cửa rồi ngưng lại, vì anh đã vội vã tiến đến, qua giọng như thể ra lệnh thay vì khẩn cầu:

- Cô Daswood, chỉ nửa giờ – chỉ mười phút – tôi xin cô nán lại.

Cô cứng cỏi đáp:

- Không, thưa anh, tôi sẽ không nán lại. Anh không thể có việc gì với tôi. Tôi đoán gia nhân quên nói cho anh biết là anh Palmer đã đi vắng.

Anh nóng nảy kêu lên:

- Dù cho họ có nói anh Palmer và mọi người thân của anh đã về âm phủ, tôi vẫn không quay ra. Tôi có việc với cô, và chỉ cô mà thôi.

Cô kinh ngạc tột độ:

- Với tôi! À, thưa anh, xin nhanh lên – và nếu có thể – đừng hùng hổ.

- Cô ngồi xuống, tôi sẽ nhanh và không hùng hổ.

Cô lưỡng lự, không biết phải làm gì. Điều khả dĩ ông Đại tá Brandon đến và thấy cô ở đây, chợt hiện ra trong trí cô. Nhưng cô đã hứa sẽ nghe anh, và nỗi hiếu kỳ ràng buộc cô không kém danh dự của cô. Vì thế, qua khoảnh khắc suy nghĩ, cô kết luận rằng sự cẩn trọng cần biện pháp giải quyết nhanh gọn, và cô sẽ giải quyết được nếu ưng thuận theo anh. Cô im lặng bước đến cái bàn, và ngồi xuống. Anh ngồi xuống chiếc ghế đối diện, và trong nửa phút không ai nói tiếng nào.

Elinor mất kiên nhẫn:

- Xin anh vui lòng nhanh lên. Tôi không có nhiều thời giờ.

Anh đang ngồi trong tư thái suy nghĩ trầm tư, dường như không nghe cô nói gì.

Thình lình, một khoảnh khắc sau, anh nói:

- Em gái của cô đã qua khỏi cơn hiểm nghèo. Tôi nghe gia nhân nói. Cảm ơn trời! Nhưng có thật không? – có đúng thật không?

Elinor không muốn nói. Anh lặp lại câu hỏi với thêm bồn chồn:

- Nói cho tôi biết, cô ấy đã qua khỏi nguy hiểm chưa, hay là sao?

- Chúng tôi hy vọng cô ấy đã qua khỏi.

Anh đứng dậy, đi vòng trong phòng, rồi trở lại ghế ngồi, giọng sôi nổi:

- Giá mà tôi biết thế chỉ nửa giờ trước. Nhưng vì tôi đang ở đây, điều này có nghĩa gì? Cô Daswood, chỉ một lần – có lẽ sẽ là lần cuối – xin cô và tôi cùng nhau được vui. Tôi đang có hứng để vui vẻ.

Màu ửng đỏ lan ra trên đôi má, anh tiếp:

- Xin thật lòng nói cho tôi biết, cô nghĩ tôi là kẻ đểu giả hay là tên ngu ngốc?

Elinor nhìn anh với nỗi ngạc nhiên hoyn bao giờ hết. Cô bắt đầu nghĩ anh hẳn đang say rượu; chuyến viếng thăm lạ lùng như thế này, cử chỉ như thế, dường như không thể hiểu cách nào khác. Qua ý nghĩ này cô lập tức đứng dậy, nói:

- Anh Willoughby, tôi khuyên anh bây giờ nên trở về Combe. Tôi không rảnh rỗi để tiếp anh thêm. Nếu anh có bất cứ việc gì với tôi, tốt hơn là để ngày mai anh nhớ lại mà giải thích.

Bằng nụ cười có ẩn ý và giọng nói hoàn toàn điềm tĩnh, anh nói:

- Tôi hiểu cô; vâng, tôi say lắm. Một vại bia đen cùng thịt nguội ở Marlborough đủ để làm tôi say.

Càng thêm hoang mang không hiểu anh có ý gì, cô thốt lên:


- Ở Marlborough!

- Vâng, tôi rời London lúc tám giờ sáng nay, và từ lúc ấy chỉ xuống xe trong mười phút để có bữa ăn nhẹ ở Marlborough.

Cử chỉ điềm đạm của anh và đôi mắt tinh anh khi anh nói khiến Elinor tin rằng, dù anh có bất luận lý do điên rồ không thể tha thứ nào để đến Cleveland, không phải là cơn say mang anh đến đây. Sau chút ít suy nghĩ, cô nói:

- Anh Willoughby, anh phải nghĩ, và tôi chắc chắn nghĩ – rằng sau những gì đã xảy ra – việc anh đến đây trong thái độ như thế này, và bắt buộc tôi phải tiếp anh, đòi hỏi một duyên cớ rất đặc biệt. Duyên cớ này là gì? Anh có ý gì?

Rất nghiêm nghị, anh nói:

- Tôi có ý, nếu có thể được, làm cho cô ghét tôi ít hơn một chút so với bây giờ. Tôi có ý đưa ra lời giải thích thế nào đấy, lời tạ lỗi thế nào đấy, về chuyện quá khứ… phơi bày tâm tư cho cô, bằng cách thuyết phục cô rằng mặc dù tôi luôn là kẻ ngu xuẩn, không phải lúc nào tôi cũng là kẻ bất lương… để được Ma… em gái cô, tha thứ cho tôi.

- Có phải đấy là lý do thật lòng để anh đến đây không?

- Bằng cả chân tình, đúng như thế.

Anh nồng nàn trong câu trả lời, khiến cô nhớ lại tất cả về Willoughby lúc trước, và mặc dù cô muốn nghĩ khác, cô vẫn tin anh thành thật.

- Nếu chỉ có thế, anh có thể thỏa nguyện được rồi; vì Marianne đã tha thứ cho anh – cô ấy đã quên anh từ lâu.

Anh thốt lên trong cùng giọng sôi nổi:

- Thật thế sao? Thế thì cô ấy đã tha thứ cho tôi rồi, sớm hơn là tôi mong đợi. Nhưng cô ấy sẽ tha thứ cho tôi lần nữa, với lý do chính đáng hơn. Bây giờ cô có muốn nghe tôi không?

Elinor cúi đầu ra dấu chấp thuận.

Sau một khoảnh khắc chờ đợi về phía cô và suy tư về phía anh, anh nói:

- Tôi không biết cô đã lý giải ra sao với em gái cô về hành vi của tôi, hoặc quy cho tôi động lực ác độc như thế nào. Có lẽ cô khó có thể nghĩ về mặt tốt của tôi, tuy nhiên nên xét đến, và cô sẽ nghe tất cả.

“Khi lần đầu được thân thiết với gia đình cô, tôi không có toan tính gì, không có ý gì khác hơn là vui chơi thoải mái trong khi tôi bắt buộc phải lưu lại Devonshire, thoải mái hơn lúc nào hết so với trước đây. Tư cách dễ thương và cử chỉ lôi cuốn của em gái cô chỉ làm cho tôi vui; và thái độ của cô ấy đối với tôi hầu như ngay từ đầu, là như thế nào ấy… Thật là lạ lùng, khi tôi nghĩ lại nó là cái gì và cô ấy là như thế nào, mà con tim tôi đã vô cảm đến như thế!”

“Nhưng tôi phải thú nhận, lúc đầu tôi chỉ cảm thấy thói phù phiếm của mình được tôn vinh. Không màng gì đến hạnh phúc của cô ấy, chỉ nghĩ đến các thú vui của riêng tôi, luôn buông thả trong cảm xúc, tôi cố dùng mọi phương cách trong khả năng của mình để làm cho cô ấy hài lòng về mình mà không có ý định đáp lại ý tình của cô ấy.”

Đến điểm này, cô Daswood cắt ngang, nhìn anh qua vẻ khinh bỉ giận dữ nhất, nói:

- Anh Willoughby, không còn có ích gì cho anh kể lại, hoặc cho tôi ngồi nghe. Sự khởi đầu như thế này không thể tiếp tục bằng bất cứ cách nào. Xin đừng làm tôi đau khổ vì phải nghe thêm bất cứ lời nào trong chuyện này.

Anh đáp:

- Tôi xin cô nghe toàn bộ câu chuyện. Gia sản của tôi không lớn, và tôi luôn chi tiêu nhiều – luôn có thói quen giao du với những người có lợi tức cao hơn mình. Từ lúc đến tuổi trưởng thành hoặc ngay cả từ trước, mỗi năm tôi đều mắc thêm nợ. Mặc dù khi bà Smith qua đời tôi sẽ thanh toán được hết nợ nần, ngay cả việc này vẫn chưa chắc và có lẽ còn xa vời, nên lâu nay tôi có ý định phục hồi tình trạng của mình bằng cách cưới một phụ nữ có sự sản khá. Vì thế, tôi không nghĩ đến việc gắn bó với em gái cô; và bằng những thói hèn hạ, ích kỷ, độc ác – tôi đã hành động qua cung cách như thế – để chiếm lấy tình cảm của cô ấy mà không hề nghĩ phải đáp lại. Mọi phẫn nộ, khinh bỉ, ngay cả từ cô, cô Daswood ạ, dù có chê trách tôi thế nào vẫn không đủ.

“Nhưng có thể nói về tôi một điều: ngay cả trong tình trạng kinh khiếp của thói phù phiếm ích kỷ như thế, tôi đã không lường trước được mức thương đau mà tôi gây ra, bởi vì lúc ấy tôi không biết tình yêu là như thế nào. Nhưng liệu tôi đã nhận biết gì? Được rồi, có thể hồ nghi về điều này; vì lẽ, nếu tôi đã thật sự biết yêu, liệu tôi đã vứt bỏ được cảm xúc của mình cho thói phù phiếm, cho thói hám lợi hay không? – hoặc là, hơn nữa, liệu tôi đã vứt bỏ được các cảm xúc của cô ấy hay không?”

“Nhưng tôi đã vứt bỏ. Để tránh cảnh nghèo khó tương đối, tôi đã đánh mất mọi thứ chỉ vì mong được giàu có; vì tình cảm và giai cấp của cô ấy hẳn sẽ giúp cho tôi tránh mọi điều khủng khiếp của cảnh nghèo, trong khi đáng lẽ tôi phải thấy dù nghèo khó vẫn là may mắn hơn.”

Qua chút ít nhỏ nhẹ, Elinor nói:

- Thế thì, anh có tin rằng có lúc anh đã gắn bó với em gái tôi không?

- Chống chọi lại những hấp dẫn như thế, cưỡng lại những ngọt ngào như thế à! Có người đàn ông nào trên đời làm được như thế? Vâng, tôi thấy mình thật lòng mến cô ấy, qua mức độ vô cảm. Những thời khắc hạnh phúc nhất trong đời tôi là khi gần bên cô ấy, khi mà những ý nghĩ của tôi là hoàn toàn trong danh dự, và những cảm xúc của tôi thì không chê trách được. Tuy nhiên, ngay cả lúc ấy, khi đã cả quyết tỏ tình với cô ấy, ngày qua ngày tôi đã tự cho phép mình trì hoãn giây phút ấy, vì tôi không muốn có một hẹn ước trong khi tình cảnh của tôi đang bị rối reng. Tôi không muốn lý luận ở đây; và tôi cũng không ngưng lại để cô dông dài về cái vô lý – và cái tệ hơn là vô lý – khi tôi lưỡng lự đặt niềm tin nơi tôi đã buộc danh dự của mình vào.

“Những gì tiếp theo sau đã chứng tỏ tôi là tên ngu ngốc xảo quyệt, là một dịp để làm cho tôi trở nên đê tiện và khổ sở. Tuy nhiên, cuối cùng tôi đi đến quyết định, và tôi đã quyết tâm, ngay khi có cơ hội được gặp riêng cô ấy, lý giải cho các chăm chút của tôi dành cho cô ấy, thẳng thắn xác nhận với cô ý tình mà tôi đã trải qua đau khổ để thể hiện. Nhưng trong khi chờ đợi cơ hội như thế – trong những tiếng đồng hồ đang trôi qua – một tình huống xảy ra – một tình huống bất thường, để làm tàn lụi mọi quyết tâm của tôi, và theo đấy, tiêu tán mọi thoải mái của tôi.”


Ở đây, anh ngập ngừng và hạ thấp giọng:

- Bằng cách nào đấy, bà Smith đã được báo tin – tôi đoán qua một người có quan hệ xa muốn tước bỏ lòng quý mến bà dành cho tôi – về một chuyện tình cảm, chuyện vấn vương; nhưng tôi không cần tự mình giải thích thêm…

Đỏ bừng mặt và nhìn cô dò hỏi, anh tiếp:

- Có lẽ lâu rồi cô đã nghe cả chuyện này.

Cô cũng đỏ mặt, cứng cỏi lại để không phải cảm thông với anh:

- Tôi có nghe, tôi đã nghe mọi chuyện. Và làm thế nào anh biện hộ được cho bấy kỳ tội lỗi nào trong vụ việc kinh khiếp này, tôi thú thật không hiểu nổi.

Willoughby thốt lên:

- Xin nhớ cô đã được nghe ai kể. Đây có thể là vô tư hay không? Tôi nhìn nhận đáng lẽ mình phải tôn trọng hoàn cảnh và tư cách của cô ấy. Tôi không có ý biện minh cho tôi, nhưng cùng lúc tôi không thể để cho cô nghĩ rằng tôi không có gì để biện minh – rằng bởi vì cô ấy thương đau nên cô ấy không đáng trách, và vì tôi là con người phóng đãng nên cô ấy phải là một nữ thánh. Nếu ý tình của cô ấy không quá mãnh liệt, nhận thức của cô ấy không quá yếu kém… nhưng tôi không có ý tự bào chữa. Cô ấy đáng được đối xử tốt hơn thế vì tình cảm cô ấy dành cho tôi. Nhiều khi tôi tự trách mình rất nặng khi nhớ lại sự trìu mến mà, chỉ trong một thời gian ngắn, có mãnh lực khiến tôi đã đáp lại. Tôi mong – tôi khao khát mong – không bao giờ nên như thế.

“Nhưng tôi đã làm tổn thương không chỉ cô ấy; tôi còn làm tổn thương một người mà tình cảm dành cho tôi (tôi có thể nói như vậy được không?) cũng nồng nàn không kém cô kia và với tâm tư – ôi! Vô cùng vượt trội!”

- Tuy thế, thái độ dửng dưng của anh đối với cô gái bất hạnh kia – tôi phải nói thế – với tôi là không chấp nhận được, dù cho anh có nói thế nào đi nữa: thái độ dửng dưng của anh không thể biện minh việc anh tàn nhẫn bỏ rơi cô ấy. Đừng nghĩ anh được tha thứ vì bất kỳ lý do nào: hoặc anh đã yếu đuối, hoặc anh không hiểu cô ấy, trong cung cách tàn nhẫn phóng đãng hiển hiện qua con người anh. Đáng lẽ anh phải biết là: trong khi anh đang vui thú ở Devonshire, theo đuổi những ý đồ mới, lúc nào cũng nhiệt náo, lúc nào cũng vui vẻ, thì cô ấy đã sa vào cảnh khốn khổ tột cùng.

Anh nồng nàn trả lời:

- Nhưng, thật tình mà nói, tôi đã không biết việc này. Tôi không nghĩ ra rằng mình đã quên cho cô ấy biết tôi ở đâu, và chỉ cần nhận thức thông thường thì cô ấy đã có thể tìm được tôi.

- Được rồi, thưa anh, còn bà Smith nói gì?

- Bà ấy lập tức kết án tôi nặng nề, và cô có thể đoán tôi xấu hổ ra sao. Cuộc sống của bà ấy thuần khiết, những quan niệm của bà ấy thì nghiêm túc, bà không biết gì về thế giới bên ngoài – mọi yếu tố đều bất lợi cho tôi. Tôi không thể phủ nhận vụ việc, và mọi cố gắng để trình bày vụ việc theo hướng làm dịu đều vô vọng. Tôi tin bà ấy đã có định kiến để nghĩ hành vi của tôi nói chung là vô đạo đức, lại càng bất bình về mỗi chuyện vặt vãnh, về thời gian ít ỏi tôi đã dành cho bà.

“Tóm lại, kết cuộc là đi đến đổ vỡ. Nhưng có một giải pháp mà tôi tự cứu mình được. Qua đạo đức cao cả của bà, một phụ nữ tốt đẹp làm sao! Bà hứa sẽ quên chuyện quá khứ nếu tôi bằng lòng cưới Eliza. Nhưng không thể được; thế là tôi bị bà từ bỏ và đuổi ra khỏi nhà bà.”

“Cả đêm tiếp theo sau chuyện này – tôi sẽ ra đi sáng ngày sau – tôi cân nhắc suy nghĩ trong tương lai mình phải làm gì. Tôi đấu tranh tư tưởng dữ dội, nhưng kết thúc quá sớm. Tình cảm của tôi dành cho Marianne, lòng tin tưởng tuyệt đối về tình cảm cô ấy dành cho tôi – tất cả đều không đủ để trấn áp nỗi lo sợ bị nghèo khó, cũng không đủ để vượt qua những quan niệm sai lạc về sung túc vật chất mà tôi vẫn thường mang nặng và xã hội vẫn cổ vũ. Tôi có lý do để tin bản thân mình sẽ được ổn cố với người vợ của tôi hiện giờ, nếu tôi chọn cô ấy, và tôi nghĩ một khi đã chọn kế sách cẩn trọng thông thường thì không cần phải làm việc gì khác. Tuy nhiên, một cảnh nặng nề chờ đợi tôi trước mặt, trước khi tôi có thể rời Devonshire.”

“Tôi đã hẹn dùng bữa tối cùng gia đình cô đúng ngày hôm ấy, vì thế cần thiết có lời tạ lỗi theo cách nào đấy về việc tôi muốn dứt bỏ hẹn ước này. Nhưng liệu tôi có nên biên thư tạ lỗi hoặc chính mình nói ra là điều khiến tôi băn khoăn mãi. Tôi nghĩ sẽ rất khổ sở nếu tôi gặp Marianne, và tôi còn hồ nghi liệu mình có thể gặp lại cô ấy mà vẫn giữ nguyên ý định được không.”

“Tuy nhiên, trong điểm này, tôi đánh giá quá thấp tính đại lượng của mình, như những gì tiếp theo cho thấy; vì tôi đến, tôi gặp cô ấy, thấy cô ấy khổ sở, rồi để cô ấy ở lại với khổ sở – và ra đi mà không bao giờ hy vọng được gặp lại cô ấy.”

Elinor nói một cách trách móc:

- Nhưng tại sao anh lại đến đấy, anh Willoughby? Một lá thư nói lên được tất cả. Tại sao cần thiết phải đến?

- Cần thiết cho niềm hãnh diện của tôi. Tôi không thể chịu được nếu ra đi trong cách thức có thể khiến cô, hoặc những người khác trong vùng, nghi ngờ có chuyện gì đấy đã xảy ra giữa bà Smith và tôi. Thế là tôi quyết tâm đi đến nhà nghỉ mát, trên đường đi Honiton. Tuy nhiên, vừa nhìn thấy em gái thân thương của cô, tôi thật là khổ tâm; và sự việc còn tồi tệ hơn nữa, là tôi thấy cô ấy đang một mình. Cả ba người khác trong gia đình cô đã đi vắng, tôi không biết đi đâu. Tôi vừa mới từ giã cô ấy buổi tối hôm trước với quyết tâm vững chắc sẽ làm việc phải làm! Chỉ thêm vài giờ đồng hồ nữa là cô ấy và tôi sẽ hẹn ước với nhau suốt đời. Tôi còn nhớ tôi đã hạnh phúc thế nào, tôi vui sướng thế nào, khi đi từ nhà nghỉ mát đến Allenham, mãn nguyện về mình, hân hoan với tất cả mọi người!

“Nhưng hôm ấy, buổi diện kiến cuối cùng của chúng tôi trong tình bạn, tôi gặp cô ấy với nhận thức về lỗi lầm tự nó hầu như lấy đi khả năng che giấu của tôi. Khi tôi nói với cô ấy rằng tôi bắt buộc phải đi khỏi Devonshire ngay, nỗi buồn của cô ấy, nỗi thất vọng của cô ấy, nỗi tiếc nuối sâu đậm của cô ấy – tôi sẽ không bao giờ quên; trong khi cô ấy nương tựa vào tôi như thế, tín nhiệm tôi như thế! Ôi, trời! Tôi là kẻ bất lương vô cảm!”

Hai người im lặng trong vài khoảnh khắc. Elinor nói trước:

- Anh có nói với em gái tôi rằng anh sẽ trở lại sớm không?

Anh thiếu kiên nhẫn:


- Tôi không biết phải nói gì với cô ấy ngoài những điều thích đáng trong quá khứ, những điều không hề hồ nghi; nhưng không thể nói gì hơn về những điều mà tương lai sẽ minh chứng được. Tôi không thể nghĩ ra; không ích gì.

“Rồi mẹ cô đến để tra tấn tôi thêm, với tất cả lòng tử tế và tin tưởng bà dành cho tôi. Cảm ơn trời! Tôi bị tra tấn thật sự. Tôi khổ sở. Cô Daswood ạ, cô không thể hình dung cơn tra tấn giúp tôi dễ chịu thế nào khi hồi tưởng về nỗi khổ của tôi. Tôi oán hận chính mình vì con tim ngông cuồng và bất lương của tôi, cho đến nỗi tôi thấy mọi khổ sở của tôi trong quá khứ chỉ là chiến thắng và hân hoan đối với tôi bây giờ.”

“Thế mà, tôi lại ra đi, bỏ lại tất cả những gì tôi yêu, đi đến những người mà cùng lắm tôi chỉ cảm thấy dửng dưng. Chuyến đi đến thành phố… sử dụng các con ngựa của tôi và do đó rất mệt nhọc… không có ai để tâm sự… các cảm nghĩ đều vui tươi… khi tôi hướng về phía trước mọi thứ đều mời gọi! Khi tôi nhìn lại Barton, hình ảnh thật êm dịu!... Ôi!... Đấy là chuyến đi đáng nguyền rủa!”

Anh ngưng lại.

Dù thương hại anh, Elinor trở nên thiếu kiên nhẫn, chỉ muốn anh ra về. Cô nói:

- À, thưa anh, chỉ có thế thôi phải không?

- Có thế! Không; cô đã quên những gì xảy ra ở thành phố à? Lá thư đáng hổ thẹn ấy. Cô ấy có cho cô xem không?

- Cô, tôi đã xem mọi lá thư gửi và nhận.

- Khi tôi nhận lá thư đầu tiên của cô ấy (ngay sau khi gửi, vì tôi luôn ở trong thành phố) điều tôi nghĩ là… theo ngôn từ thông thường thì không thể nói được; theo ngôn từ đơn giản hơn, có lẽ quá đơn giản nên không khơi xúc động nào… cảm xúc của tôi rất đau đớn, đau đớn lắm. Mỗi dòng, mỗi chữ đều như – trong phép ẩn dụ nhàm chán mà người viết thân yêu nếu có mặt ở đây sẽ cấm cản – một lưỡi dao đâm vào tim tôi. Trong từng thứ ngôn ngữ, được biết Marianne đang ở thành phố là cái tin sét đánh. Sét đánh và lưỡi dao! Quả là lời khiển trách cô ấy dành cho tôi!... Khiếu thưởng thức của cô ấy, các quan niệm của cô ấy – tôi tin là có giá trị hơn chính con người tôi, và tôi tin chắc đáng quý hơn.

Tâm tư của Elinor đã chuyển biến qua nhiều trạng thái thay đổi trong buổi trò chuyện này và bây giờ dịu trở lại, tuy thế cô thấy có bổn phận phải kiểm soát cảm nghĩ như thế:

- Anh Willoughby, như thế là không phải phép. Nên nhớ anh đã cưới vợ. Chỉ kể về những điều mà lương tâm anh nghĩ tôi cần nghe.

- Lá thư của Marianne khiến mọi nỗi hối hận trong tôi sống dậy, khi cô ấy xác định rằng tôi vẫn là thân thương với cô ấy như ngày xưa, rằng mặc dù chúng tôi đã xa cách nhiều tuần, cô ấy vẫn kiên định về tình cảm và vẫn tin tôi trung kiên như bao giờ. Tôi nói sống dậy, bởi vì thời gian và London, công việc và chơi bời, trong phạm vi nào đấy đều trấn áp nỗi hối hận. Tôi đã trở thành một tên lừa đảo chai lì, nghĩ rằng mình không có tình cảm gì với cô ấy, muốn nghĩ rằng cô ấy cũng không còn tình cảm gì với mình. Tôi tự nói với chính mình về các gắn bó trong quá khứ như là chuyện vớ vẩn, lặt vặt, chỉ nhún vai để chứng tỏ đúng như thế, trấn áp mọi trách móc, vượt qua mọi băn khoăn, bằng cách thỉnh thoảng tự nhủ: ‘Tôi sẽ rất vui được nghe cô ấy đi lấy chồng.’

“Nhưng lá thư này giúp tôi hiểu mình nhiều hơn. Tôi cảm nhận rằng cô ấy yêu quý tôi hơn là bất kỳ phụ nữ nào trên đời, và rằng tôi đối xử với cô ấy một cách đáng hổ thẹn. Nhưng lúc ấy mọi việc giữa cô Grey và tôi đã được sắp xếp. Không thể nào thoái thác được. Tất cả những gì tôi phải làm, là lánh mặt cả hai chị em cô. Tôi không trả lời thư Marianne, có ý qua việc này tôi không muốn cô ấy để ý đến tôi nữa. Trong một thời gian tôi còn quyết tâm không đến thăm viếng Phố Berkeley; nhưng sau cùng, xét thấy tốt hơn nên tạo ra vẻ bề ngoài của một mối quan hệ điềm tĩnh, bình thường, thay vì bất kỳ điều gì khác, nên một buổi sáng tôi theo dõi hai cô đi ra khỏi nhà, rồi để lại danh thiếp.”

- Anh theo dõi chúng tôi đi ra khỏi nhà!

- Ngay cả như thế. Cô sẽ ngạc nhiên được nghe làm thế nào tôi theo dõi hai cô, bao nhiêu lần tôi gần như muốn đến gặp mặt hai cô. Tôi đã lẻn vào nhiều cửa hiệu để tránh bị hai cô bắt gặp khi cỗ xe chạy qua. Ngụ tại Phố Bond, hầu như mỗi ngày tôi đều thoáng thấy cô hoặc cô em; và chỉ có cảnh giác thường xuyên về phía tôi, và ý muốn lẩn tránh kiên định, mới có thể ngăn cách hai cô và tôi trong một thời gian dài như thế này. Tôi cố lánh mặt gia đình Middleton, cũng như là những người khác có thể quen biết cả hai bên. Tuy nhiên, vì không biết Ngài John đang ở trong thành phố, tôi chạm trán ông vào đúng ngày ông đến, một ngày sau khi tôi đến nhà bà Jennings. Ông mời tôi đến dự buổi dạ hội khiêu vũ ở nhà ông. Nếu ông ấy không khích lệ tôi mà nói rằng cô và em gái cô cũng dự, tôi đã có thể đến.

“Sáng hôm sau mang đến một lá thư ngắn khác của Marianne, vẫn thiết tha, cởi mở, không màu mè, vẫn tin tưởng – mọi điều khiến tư cách của tôi đáng ghét nhất. Tôi không thể hồi âm cho thư này. Tôi đã cố gắng, nhưng không thể nghĩ ra một câu. Nhưng tôi nghĩ đến cô ấy mỗi thời khắc trong ngày, tôi tin như thế.”

“Cô Daswood, nếu cô có thể thương hại tôi, hãy thương hại tình cảnh của tôi lúc bấy giờ. Với em gái cô chiếm đầy đầu óc và con tim tôi, tôi bị bắt buộc đóng vai người yêu hạnh phúc của một phụ nữ khác! Ba hoặc bốn tuần này là tệ hại nhất. Thế là, cuối cùng, như tôi không cần nói với cô, cô cũng hiểu buổi tối hôm ấy quả là khổ sở! Một bên là Marianne, xinh đẹp như một thiên thần, gọi tôi ‘Willoughby’ với một giọng như thế! Trời ơi! Cô ấy giăng tay ra về phía tôi, đòi hỏi tôi có câu giải thích, qua ánh mắt mê đắm trong khát khao nhìn tôi! Và bên kia Sophia, ghen tuông như quỷ sứ, nhìn chằm chằm. Nhưng mà, chuyện này không quan trọng, bây giờ đã qua rồi.”

“Quả là một buổi tối hãi hùng! Tôi chạy đi khỏi hai cô càng nhanh càng tốt; nhưng cũng kịp thấy khuôn mặt dịu hiền của Marianne trắng bệch như người chết. Đấy là dung nhan cuối cùng của cô ấy mà tôi nhìn thấy – thần thái cuối cùng mà cô hiện ra trước mắt tôi. Thật là cảnh tượng kinh khủng!”

“Tuy thế, hôm nay khi tôi nghĩ về cô ấy trong giây phút đang hấp hối, tôi có phần được an ủi khi tưởng tượng ra rằng tôi đã biết đích xác hình dạng cô ấy ra sao trước mắt những người nhìn cô ấy lần cuối trong đời. Cô ấy đã đứng trước mặt tôi, luôn luôn trước mặt tôi, trên đường tôi đi, với cùng nét mặt và sắc thái.”

Một khoảnh khắc ngắn cho những suy tư hỗ tương. Willoughby khuấy động trước:

- Được rồi, cho phép tôi vội vã và ra đi. Em gái cô chắc chắn khá hơn, chắc chắn qua khỏi nguy ngập chứ?

- Chúng tôi tin chắc thế.

- Còn bà mẹ đáng thương của hai cô nữa! – luôn nuông chiều Marianne.

- Nhưng còn lá thư, anh Willoughby, lá thư của anh; anh nói gì về chuyện này?

- Vâng, vâng, đặc biệt là chuyện này. Cô biết đấy, em gái cô viết cho tôi lần nữa, buổi sáng hôm sau. Cô đã đọc cô ấy viết gì. Tôi đang dùng điểm tâm với nhà Ellison, và lá thư của em cô, cùng những thư từ khác từ nhà trọ, được mang đến cho tôi. Sophia trông thấy lá thư trước tôi; và khổ giấy, loại giấy trang nhã, cùng với nét chữ, đã khiến cô nghi ngờ ngay. Cô ấy đã nghe vài lời đồn đại mơ hồ về mối quan hệ của tôi với một cô gái trẻ ở Devonshire, và những gì xảy ra trong buổi tối hôm trước đã khiến cô ấy thắc mắc cô gái này là ai, và khiến cô ghen tuông hơn bao giờ hết. Vì thế, giả vờ đùa cợt để làm người yêu cô được vui, cô ấy tự tay bóc phong thư, và đọc nội dung. Hành động sỗ sàng của cô ấy được trả giá xứng đáng. Đau khổ của cô ấy thì tôi chịu đựng được, nhưng cơn giận dữ của cô ấy – tính hiểm độc của cô ấy – trong mọi trường hợp phải được xoa dịu.

“Và, tóm tắt, cô nghĩ văn phong của vợ tôi khi biên thư là như thế nào? – tế nhị, ngọt ngào, thật sự có nữ tính – đúng thế không?”

- Vợ của anh! Nhưng lá thư có nét chữ của anh.

- Vâng, nhưng tôi chỉ có công làm nô lệ chép lại mấy câu chữ như thế mà tôi cảm thấy xấu hổ biên tên mình vào. Nguyên bản là hoàn toàn của cô ấy, những ý tưởng hạnh phúc và cách diễn tả hòa dịu là của cô ấy. Nhưng tôi làm gì được? Chúng tôi đã hẹn ước, mọi việc đã được chuẩn bị, hầu như đã định ngày – nhưng tôi đang nói chuyện như một thằng khờ. Chuẩn bị! Ngày! Nói thật, tôi cần tiền của cô ấy, và trong hoàn cảnh của mình, phải làm mọi thứ để tránh đổ vỡ.

“Và suy cho cùng, trong ý nghĩ của Marianne và bạn bè của em cô, tư cách con người tôi ra sao thì có hề gì? Hồi âm của tôi trong ngôn từ nào thì có hề gì? Chỉ có một mục đích. Công việc của tôi là tự tuyên bố mình là đồ vô lại, và bất luận tôi làm việc này bằng cách cúi đầu chào hoặc ầm ỹ quát tháo thì không mấy quan trọng. Tôi tự nhủ thầm: ‘Mình đã tiêu tan từ đây trong ý nghĩ của họ, mình bị gạt hẳn ra ngoài các mối giao hảo của họ, họ đã nghĩ mình là một tên vô phép tắc, lá thư này chỉ khiến họ nghĩ mình là một tên đê tiện’.”

“Đấy là các lý lẽ của tôi khi mà, với sự cẩu thả tuyệt vọng, tôi chép lại những lời của vợ tôi, và gửi đi cùng kỷ vật cuối cùng của Marianne. Ba lá thư của cô ấy – không may là nằm trong túi tôi, nếu không tôi có thể chối là không có và gìn giữ mãi – tôi bị bắt buộc phải trả lại, và tôi không thể ngay cả hôn các lá thư này lần cuối. Rồi lọn tóc – tôi cũng luôn mang trong cùng một túi – bây giờ bị Bà Chủ sục sạo với tính hiểm độc nhất để thỏa lòng… lọn tóc thân yêu… mọi kỷ vật… đều bị dứt ra khỏi tôi.”

Trong giọng thương cảm dù cô không muốn biểu lộ, Elinor nói:


- Anh Willoughby, anh quá sai lầm, rất đáng trách. Anh không nên nói với tôi theo cách như thế , dù là nói về bà Willoughby hoặc về em gái tôi. Anh đã chọn lựa. Không ai bắt ép anh. Vợ anh có quyền đòi hỏi anh ít nhất lịch sự với cô ấy, tôn trọng cô ấy. Cô ấy hẳn yêu anh, nếu không cô sẽ không chịu cưới anh. Nói về cô ấy một cách độc ác và khinh thường vẫn không thể chuộc lỗi đối với Marianne, và tôi cũng không nghĩ giúp cho lương tâm của anh được thoải mái hơn.

Anh thở dài:

- Đừng nói với tôi về vợ tôi. Cô ta không đáng cho cô thương cảm. Cô ta biết tôi không yêu cô ta khi chúng tôi cưới nhau. Nhưng rồi, chúng tôi đã cưới nhau và đi xuống Combe Magna để được hạnh phúc, và sau đấy trở về thành phố để vui chơi.

“Và bây giờ, cô có thương hại tôi không, cô Daswood? Hay là những gì tôi nói không có giá trị chi hết? Trong ý nghĩ của cô, có phải tôi – dù cho là một chút ít – có phải tôi kém tội lỗi hơn là lúc trước? Các ý định của tôi không phải lúc nào cũng xấu. Liệu lời giải thích của tôi đã giảm nhẹ phần nào tội lỗi của tôi chưa?”

- Vâng, chắc chắn anh đã được giảm nhẹ một phần – một chút ít. Nói chung, anh đã tự chứng tỏ ít lầm lỗi hơn là tôi nghĩ về anh lúc trước. Anh đã chứng tỏ con tim anh ít độc ác – ít độc ác hơn nhiều. Nhưng tôi khó thể biết… nỗi khổ mà anh đã gây ra… tôi khó thể biết cái gì có thể làm cho tồi tệ hơn.

- Khi em gái cô bình phục, xin cô kể lại cho cô ấy những gì tôi đã kể cho cô, được không? Xin cho tôi được ân giảm một ít trong ý nghĩ của cô ấy, cũng như trong ý nghĩ của cô. Cô bảo tôi là cô ấy đã tha thứ cho tôi. Xin cho tôi được vọng tưởng rằng khi đã hiểu nhiều hơn về con tim tôi và về các cảm xúc của tôi, sự tha thứ của cô ấy sẽ trở nên tự phát hơn, tự nhiên hơn, hòa dịu hơn, kém khắt khe hơn. Xin nói cho cô ấy biết về nỗi khổ của tôi và lòng ăn năn của tôi. Nói cho cô ấy biết rằng con tim của tôi không bao giờ thiếu kiên định với cô ấy. Và nếu có thể, xin cô nói rằng vào lúc này, em gái cô lại càng thân thương với tôi hơn bao giờ.

- Tôi sẽ nói với em tôi những gì cần thiết về cái có thể gọi – một cách tương đối – là sự biện minh của anh. Nhưng anh chưa giải thích cho tôi rõ lý do anh đến đây hôm nay, hoặc làm thế nào anh biết em tôi bị bệnh.

- Đêm hôm qua, ở tiền sảnh Drury Lane, tôi tình cờ gặp Ngài John Middleton. Khi ông ấy thấy tôi là a, ông nói chuyện với tôi, lần đầu tiên trong hai tháng nay. Từ ngày hôn lễ của tôi, ông đã cắt đứt quan hệ với tôi, và tôi không ngạc nhiên hoặc bất mãn. Nhưng, bây giờ, tính cách đôn hậu, chân chất, ngốc nghếch và nỗi căm phẫn đối với tôi, cộng thêm lòng quan ngại cho em gái cơ, khiến cho ông chẳng đặng đừng nói cho tôi những điều mà ông biết sẽ làm cho tôi bị dằn vặt kinh khủng, tuy có lẽ ông không nghĩ sẽ làm được. Vì thế, theo cách có thể được ông thẳng thừng bảo tôi rằng Marianne Daswood đang hấp hối với cơn sốt kịch liệt ở Cleveland – một lá thư nhận được từ bà Jennings vào buổi sáng cho biết cô ấy sắp đến hồi nguy kịch , hai vợ chồng Palmer kinh hãi trốn chạy, vân vân.

“Tôi bị quá sốc không thể tỏ ra vô cảm ngay cả đối với Ngài John thiếu sâu sắc. Tim ông dịu lại khi thấy tim tôi đau khổ; và ác ý của ông bớt đi nhiều, đến nỗi lúc chia tay ông gần như bắt tay tôi trong khi nhắc cho tôi nhớ lời hứa lúc trước về một con chó chỉ điểm.”

“Điều tôi nghĩ khi nghe em gái cô đang hấp hối – là hấp hối trong khi tin rằng tôi là kẻ hung ác tồi tệ nhất thế gian, khinh miệt tôi, căm ghét tôi trong những thời khác cuối cùng của cô – vì làm thế nào tôi nói được rằng mình không thể bị quy lỗi cho những mưu đồ kinh khủng gì? Có một người mà tôi tin chắc sẽ hình dung ra tôi có thể làm bất kỳ việc gì. Điều tôi nghĩ thật làm tôi khốn khổ. Thế là tôi có quyết định, và vào lúc tám giờ sáng này tôi bước lên cỗ xe của tôi. Bây giờ cô đã biết tất cả.”

Elinor không đáp lời. Ý nghĩ của cô âm thầm tập trung vào vết thương không gì chữa lành được do lối sống độc lập từ lúc tuổi còn quá trẻ và những thói hư tật xấu tất yếu về thói lười biếng, phóng đãng và xa xỉ, hình thành trong tâm trí và tư cách của một con người. Và con người này đã hợp nhất tính khí cởi mở và chân thật tự nhiên với tố chất giàu tình cảm.

Thế gian đã tạo cho anh thành một con người ngông cuồng và phù phiếm, rồi ngông cuồng và phù phiếm làm cho anh nhẫn tâm và ích kỷ. Thói phù phiếm, trong khi kiếm tìm chiến thắng mà phương hại đến người khác, đã lôi cuốn anh vào một mối gắn bó chân thật; nhưng thói ngông cuồng đã đòi hỏi phải hy sinh mối gắn bó này. Mọi xu hướng lầm lỗi dẫn anh đến tội lỗi, và cũng dẫn anh đến trừng phạt.

Mối gắn bó anh đã tự dứt ra khỏi mà không màng đến danh dự, không màng đến tâm tư và không màng đến mọi lợi ích tốt hơn, bây giờ chiếm lĩnh mọi ý nghĩ trong khi không còn được cho phép như thế. Mối quan hệ, mà vì đó chỉ với chút đắn đo anh đã bỏ rơi em gái cô trong sầu thương, hẳn sẽ khiến anh khốn khổ lâu dài hơn.

Từ các ý nghĩ mông lung này, cô được Willoughby gọi trở về với thực tại. Anh cũng đã thức tỉnh từ mộng tưởng ít nhất cũng đau đớn như thế. Anh chuẩn bị ra đi, và nói:

- Không có ích gì ở lại lâu thêm; tôi phải đi.

- Anh sẽ trở lại thành phố phải không?

- Không; về Combe Magna. Tôi có công chuyện ở đây, rồi trong một hoặc hai ngày về thành phố. Giã từ.

Anh đưa tay ra. Cô không thể từ chối cho anh bắt tay; anh siết chặt tay cô qua niềm thương mến.

Anh buông bàn tay cô ra, đứng dựa vào bệ lò sưởi như thể quên rằng anh sắp đi:

- Có thật cô nghĩ tốt hơn về tôi so với trước kia không?

Elinor trấn an anh rằng có; rằng cô tha thứ cho anh, thương hại anh, và chúc anh được tốt lành – ngay cả quan tâm đến hạnh phúc của anh – và thêm vài lời khuyên nhẹ nhàng về tư cách có thể tạo hạnh phúc.

Câu trả lời của anh không được phấn khởi lắm:

- Về việc này, tôi phải cọ sát với thế gian càng nhiều càng tốt. Không thể có hạnh phúc gia đình. Tuy nhiên, nếu tôi được phép nghĩ rằng cô và những người thân của cô quan tâm đến số phận và công việc của tô, đấy có thể là phương tiện… đấy có thể giúp tôi cảnh giác… ít nhất là chỗ để tôi dựa vào mà sống. Chắc chắn tôi đã mất hẳn Marianne rồi. Nếu tôi còn có một cơ hội được tự do –

Elinor chặn anh lại bằng một ý khiển trách.

Anh đáp:

- Được rồi, giã từ lần nữa. Tôi sẽ ra đi và sống trong đau khổ vì một sự kiện.

- Anh có ý gì?

- Hôn lễ của em gái cô.

- Anh đã lầm to. Anh sẽ không mất cô ấy hơn là anh đã mất bây giờ.

- Nhưng có người sẽ được cô ấy. Và nếu người này là chính người ấy, tôi không thể chịu đựng được. Nhưng tôi không muốn lưu lại lâu thêm để tự đánh mất mọi thiện ý cảm thông của cô, bằng cách bày tỏ rằng khi tôi càng bị thương đau tôi lại càng không muốn tha thứ. Xin chào; xin Thượng đế ban phước cho cô!

Qua các lời này, anh gần như chạy khỏi căn phòng.