Lý Trí Và Tình Cảm

Sau khi đã đi cảm ơn Đại tá Brandon, Edward đến tìm Lucy tại Tòa nhà Barlett với cả hạnh phúc vô biên. Sáng hôm sau, bà Jennings đến để chúc mừng cô và được nghe rằng cô chưa từng thấy tinh thần anh phấn khởi như thế trong đời.

Ít nhất niềm hạnh phúc của chính cô và hưng phấn về tinh thần của cô là có thật, và cô phấn khởi cùng bà Jennings chờ đón cuộc sống thoải mái của họ ở Tư dinh Cha xứ Delaford trước Lễ Thánh Michael. Cùng lúc và muộn màng, cô làm điều mà đáng lẽ Edward phải làm, là khen ngợi Elinor, đến mức cô nói về tình bạn giữa hai người trong lòng tri ân nồng nàn nhất, sẵn sàng đáp lại mọi ân huệ cho cô bạn, và tuyên bố công khai rằng không có nghĩa cử nào của cô Daswood trong hiện tại và tương lai khiến cô còn ngạc nhiên, vì cô tin bạn mình có khả năng làm bất kỳ việc gì trên đời cho những người bạn mình quý mến.

Về phần Đại tá Brandon, không những cô tôn sùng ông như một vị thánh, mà còn tha thiết thấy ông cũng được trọng vọng như vậy trong mọi vấn đề trần thế; tha thiết muốn được thấy phần thuế giáo hội° của ông được tăng lên đến mức cao nhất; và mong ước được sử dụng, ở Delaford, càng nhiều càng tốt: gia nhân của ông, cỗ xe của ông, đàn bò của ông, và gia cầm của ông.

-o0o-

Bây giờ đã là hơn một tuần từ khi John Daswood đến thăm Phố Berkeley. Vì lúc này họ chưa nhận được thêm tin tức gì về thể chất của cô vợ anh ngoại trừ qua thăm hỏi bằng miệng, Elinor bắt đầu cảm thấy cần thiết đi thăm họ. Tuy nhiên, nhiệm vụ này không những đi ngược lại ý thích của cô, mà còn bị những người chung quanh chống đối. Chưa hài lòng nên nhất mực từ chối đi cùng cô, Marianne lại khẩn thiết khuyên cô chị không nên đi. Mặc dù cỗ xe của bà Jennings luôn có sẵn để Elinor sử dụng, bà có ác cảm thậm tệ với cô John Daswood đến nỗi tính hiếu kỳ của bà muốn biết cô này hiện giờ ra sao, và ý muốn chống đối cô bằng cách bênh vực Edward, vẫn không thắng được tâm lý ngại ngần gặp mặt cô. Hậu quả là chỉ có một mình Elinor đi thăm chị dâu, chịu nguy cơ đối đầu với người phụ nữ mà hai phụ nữ kia có nhiều lý do để căm ghét.

Cô John Daswood không thể tiếp khách; nhưng trước khi cỗ xe quay về, chồng cô tình cờ bước ra. Anh bày tỏ rất vui được gặp Elinor, nói với cô rằng anh định đến thăm Phố Berkeley và, trấn an cô rằng Fanny sẽ rất vui được gặp cô, mời cô vào nhà.

Hai người bước lên thang lầu dẫn đến phòng gia đình. – Không có ai ở đây.

Anh nói:

- Anh đoán Fanny ở trong phòng cô ấy. Anh đi tìm cô ấy bây giờ, vì anh tin cô ấy sẽ chẳng nề hà gì mà gặp em – ngược lại là khác, thật đấy. Nhất là bây giờ không thể nào… tuy nhiên, chị em luôn rất mến em và Marianne. Tại sao Marianne không đến?

Elinor cố gắng giải thích lý do.

Anh đáp:


- Anh không lấy làm phiền gì khi gặp em một mình, vì anh có nhiều chuyện muốn nói với em. Chức vụ giáo sĩ của Đại tá Brandon… có thật không? Có phải ông ấy đã thật lòng trao chức vụ ấy cho Edward? Anh tình cờ nghe được tin này hôm qua, và đang định đi đến em để hỏi thêm.

- Đúng thật thế. Đại tá Brandon đã trao chức vụ giáo sĩ ấy cho Edward.

- À ra thế! Vậy là, thật đáng ngạc nhiên! – Không quan hệ họ hàng! – Không có quan hệ gì giữa hai người! – Và bây giờ những chức vụ giáo sĩ thật đáng tiền đến thế! Giá trị chức vụ này là bao nhiêu?

- Khoảng hai trăm một năm.

- Tốt lắm. Và để bổ nhiệm người kế tiếp ở giá trị ấy… giả sử người đương nhiệm già cả và bệnh hoạn, và chẳng bao lâu có thể từ nhiệm… anh đoán ông ấy có thể nhận… một nghìn bốn trăm bảng. Và tại sao ông ấy không thu xếp trước khi người đương nhiệm qua đời? Bây giờ thật ra đã là quá muộn để bán chức vụ này, nhưng một người có nhận thức như Đại tá Brandon! Anh thắc mắc tại sao ông lại không biết nghĩ xa trong vấn đề thông thường như thế, tự nhiên như thế! Nhưng rồi, anh tin có nhiều bất nhất trong mỗi tính cách con người. Tuy nhiên, anh đoán – khi nghĩ lại – rằng trường hợp có lẽ là thế này. Edward chỉ nắm chức vụ cho đến khi người mà ông Đại tá thật sự bán chức vụ này được đủ tuổi để tiếp nhận. Đúng, đúng, sự thật là thế.

Tuy nhiên, Elinor xác định một cách rất chắc chắn là không phải thế. Cô bắt buộc anh chấp nhận lời cô bằng cách kể lại việc Đại tá Brandon nhờ cô chuyển lời đề nghị đến Edward, và do vậy cô phải biết rõ các điều kiện.

Anh thốt lên sau khi nghe cô nói:

- Thật là đáng ngạc nhiên! Động lực của ông Đại tá có thể là gi?

- Rất đơn giản – để giúp anh Ferrars.

- Được, được; dù Đại tá Brandon là như thế nào, Edward là người rất may mắn. Tuy nhiên, xin cô đừng đề cập chuyện này với Fanny; vì dù anh đã báo tin cho cô ấy và cô chịu đựng rất khá, cô không muốn nghe người ta nói nhiều về việc này.


Ở đây, Elinor phải cố gắng lắm để kiềm chế nói lên lời nhận xét rằng cô nghĩ Fanny sẽ điềm tĩnh chịu đựng ông anh tiếp nhận của cải trong khi cô này hoặc đứa con không thể nào bị nghèo đi.

Hạ thấp giọng để cho thấy một việc rất quan trọng, anh tiếp:

- Bà Ferrars hiện chưa biết gì về chuyện này, và anh tin tốt nhất nên giữ kín với bà càng lâu càng tốt. Khi họ cử hành hôn lễ, anh e bà sẽ nghe tất cả.

- Nhưng tại sao phải cẩn thận như thế? Mặc dù không nên cho rằng bà Ferrars sẽ bằng lòng tý nào khi biết con trai của bà có đủ tiền để sống, ngay cả việc này khó xảy ra; nhưng dựa theo thái độ của bà vừa qua, tại sao lại cho rằng bà có cảm xúc? Bà đã xong chuyện với con trai bà, đã từ hẳn anh ấy, đã khiến những người chịu ảnh hưởng của bà cũng từ anh ấy như thế. Chắc chắn là, sau khi làm thế, không nên nghĩ bà sẽ có cảm nghĩ buồn thương hoặc vui mừng về chuyện của anh ấy – không thể nào bà bận tâm đến bất kỳ chuyện gì xảy ra với anh ấy. Bà không yếu đuối đến độ vứt bỏ sự thoải mái của một đứa con, nhưng lại kiềm chế nỗi lo lắng của một bà mẹ!

John nói:

- À! Elinor, lý luận của em rất hay, nhưng chỉ vì em không hiểu bản chất của con người. Khi hôn lễ vô phúc của Edward diễn ra, hãy tin là mẹ vợ anh sẽ cảm nhận như thể bà chưa từng cảm nhận từ anh ấy; và vì thế cần che giấu với bà càng lâu càng tốt mọi tình huống có thể thúc đẩy sự kiện này đến nhanh hơn. Bà Ferrars không bao giờ quên Edward là con trai của bà.

- Anh là em ngạc nhiên; em nghĩ hiện giờ điều này đã ra khỏi ký ức của bà.

- Em hiểu lầm bà rất nhiều. Bà Ferrars là một trong những người mẹ thương con nhất thế gian.

Elinor im lặng.

Sau một khoảnh khắc, anh Daswood tiếp:


- Bây giờ gia đình nghĩ đến việc Robert sẽ cưới cô Morton.

Mỉm cười về vẻ quan trọng và quyết đoán trong giọng nói của anh, Elinor điềm tĩnh đáp:

- Em nghĩ, cô ấy không có quyền chọn lựa trong vụ việc.

- Chọn lựa! Em có ý nói gì?

- Em chỉ có ý rằng, theo cách anh nói, cô Morton là cùng một người cho dù cưới Edward hoặc Robert.

- Đúng thế, không thể có gì khác biệt; vì bây giờ Robert thực tế được xem là trưởng nam; và theo mọi phương diện khác, cả hai anh em đều là những thanh niên dễ chịu. Anh không thấy người nào hơn người nào.

Elinor không nói gì thêm, và John cũng im lặng trong chốc lát. Rồi suy tưởng của anh ngưng lại, anh trìu mến nắm lấy tay em cùng cha khác mẹ, thì thầm:

- Em gái thương, có một chuyện anh muốn trấn an em, và anh sẽ trấn an, bởi vì anh biết sẽ làm em vui. Anh có lý do để nghĩ… thật ra anh nghe qua người hiểu chuyện nhất, nếu không anh sẽ không lặp lại vì sẽ rất là sai lầm nếu nói như thế… nhưng anh nghe qua chính người hiểu chuyện nhất… không phải anh nghe chính xác qua bà Ferrars, nhưng con gái bà đã nói, và anh nghe qua cô ấy… rằng, tóm tắt, bất luận có phản đối về người nào… một người thân nào đấy – em hẳn hiểu anh – bà vẫn thấy đáng lẽ tốt hơn nhiều, có thể chỉ khiến bà phiền muộn phân nửa so với chuyện này.

“Anh rất vui mà nghe rằng bà Ferrars đã suy nghĩ theo chiều hướng này – một tình huống khiến mọi người chúng ta rất trân trọng, em hẳn biết. Bà bảo: ‘Không thể bì được, đỡ tệ hại hơn trong hai chuyện tệ hại, và bà sẽ lấy làm hài lòng mà dung hòa bây giờ vì không gì có thể tệ hại hơn nữa.’ Nhưng, tất cả đều không thể được… không nên nghĩ đến hoặc đề cập đến… em biết đấy, về chuyện tình cảm… không bao giờ có thể được – tất cả đã qua rồi.”

“Nhưng anh nghĩ anh sẽ nói cho em nghe chuyện này, vì anh biết em sẽ rất vui. Em Elinor thương, đấy không phải là lý do để tiếc nuối. Không còn nghi ngờ gì là em đã cư xử rất tốt, cũng tốt như – có lẽ tốt hơn – trong mọi việc. Gần đây em có gặp Đại tá Brandon không?”

Elinor đã nghe đủ để cô bị dao động và đầu óc bị lấp đầy, nếu không đủ để thỏa mãn thói phù phiếm và tự cho mình là quan trọng. Vì thế, cô vui mừng thấy anh Robert Ferrars bước vào, để cô không phải trả lời nhiều và không phải nghe gì thêm từ ông anh. Sau một lúc trò chuyện, chợt nhớ ra Fanny chưa được báo tin cô ở đây, John Daswood đi ra khỏi phòng để tìm vợ anh. Elinor được để ngồi lại để cải thiện mối giao tiếp với Robert. Anh này đã xác nhận ý kiến xấu nhất của cô về đầu óc và tâm hồn của anh qua thói vô tâm trong vui vẻ, tự mãn trong hạnh phúc để vui hưởng chia sẻ một cách bất công tình thương và phóng khoáng của bà mẹ, giành được qua lối sống phóng đãng mà phương hại đến người anh.

Chỉ sau hai phút trao đổi, anh bắt đầu nói về Edward; vì anh cũng đã nghe qua chuyện chức vụ giáo sĩ, và cảm thấy rất hiếu kỳ về vụ việc. Elinor lặp lại các chi tiết như cô đã kể với John. Phản ứng của Robert, mặc dù khác hẳn, không kém nổi bật đối với anh kia. Anh cười có phần thái quá. Ý tưởng về Edward làm giáo sĩ và sống trong một tư dinh cha xứ bé nhỏ khiến anh cười cợt thoải mái; và khi thêm vào đấy là hình ảnh tưởng tượng Edward rao giảng trong bộ áo lễ màu trắng và chủ đạo hôn lễ giữa anh John Smith nào đấy và cô Mary Brown nào đấy, anh chỉ thấy đó là chuyện kỳ quặc.


Trong khi im lặng và nghiêm nghị bất động để chờ đợi kết luận của lời lẽ điên rồ như thế, Elinor không thể kiềm chế đôi mắt dán lên anh với tia nhìn nói lên mọi khinh miệt. Tuy nhiên, tia nhìn được ban phát hợp lý, vì giúp cô giải tỏa mọi cảm nghĩ và không cho anh ta biết điều gì. Từ việc đùa cợt anh quay về sự khôn ngoan không phải vì bị cô trách móc, mà qua sự cảm nhận của anh.

Cuối cùng, anh ngưng tràng cười đã kéo dài cơn hoạt náo, và nói:

- Chúng ta có thể xem đây là chuyện đùa, nhưng trong thâm tâm tôi, đây là chuyện nghiêm túc. Tội nghiệp Edward! Anh ấy bị tiêu tan suốt đời. Tôi rất lấy làm tiếc cho anh vì tôi biết anh là người có tâm tính rất tốt; có lẽ là người có thiện ý như bất kỳ ai trên thế gian. Cô Daswood ạ, cô không nên phán xét anh ấy chỉ qua mối giao tiếp sơ qua của cô. Tội nghiệp Edward! Cách hành xử của anh ấy chắc chắn không phải cho hạnh phúc tốt đẹp nhất theo lẽ thường. Nhưng cô thấy đấy, tất cả chúng ta không phải sinh ra với cùng thiên bẩm, cùng tố chất.

“Tội nghiệp anh chàng! Nhìn thấy anh giữa một đám người lạ mặt! Đúng thật là đáng thương! Nhưng trong thâm tâm, tôi tin anh có con tim cũng tốt như bất cứ ai trong vương quốc này; và tôi cả quyết với cô mình chưa bao giờ bị sốc như thế trong đời, khi sự việc bùng ra. Tôi không thể tin được.”

“Mẹ tôi là người đầu tiên cho tôi biết chuyện này; và tôi, tự cảm thấy cần hành động cả quyết, nói ngay với bà : ‘Mẹ thân thương, con không rõ mẹ định làm gì về việc này, nhưng đối với con, con phải nói, nếu Edward phải cưới cô gái này, con sẽ không bao giờ nhìn mặt anh ấy nữa.’ Tôi đã nói ngay như thế. Tôi thật sự bị sốc một cách khác thường nhất! Tội nghiệp Edward! – anh đã tự mình gây ra hết – tự loại bỏ mình ra khỏi các mối giao hảo đàng hoàng! Nhưng như tôi đã nói ngay với mẹ tôi, tôi không hề ngạc nhiên chút nào; từ cách giáo dục của anh, chuyện này luôn xảy ra. Bà mẹ đáng thương của tôi gần như bị cuồng điên.”

- Anh đã từng gặp cô ấy chưa?

- Có; một lần, khi cô ấy đến ngụ ở nhà này, tình cờ tôi ghé qua trong mười phút; và tôi đã biết đủ về cô ấy. Một cô bé nhà quê vụng về chẳng có gì đáng bận tâm, không có phong thái hoặc vẻ thanh lịch, hầu như không đẹp. Tôi nhớ rất rõ về cô ấy. Là hạng gái mà tôi đoán chỉ có thể quyến rũ Edward đáng thương.

“Ngay sau khi mẹ tôi kể với tôi về vụ việc, tôi lập tức tình nguyện nói chuyện với anh ấy, khuyên anh nên từ bỏ cô; nhưng tôi thấy lúc ấy đã quá muộn không thể làm gì được, vì không may là lúc đầu tôi không dính dáng vào chuyện này và không hề hay biết gì cho đến khi chuyện vỡ lở, khi mà, cô biết đấy, tôi không có quyền ngăn trở. Nhưng nếu tôi được thông báo trước vài giờ, tôi nghĩ rất có thể đã tìm ra phương án gì đấy. Chắc chắn tôi có thể trình phương án này cho Edward qua luận cứ rất vững chắc. Tôi có thể nói: ‘Anh thân yêu ạ, hãy suy nghĩ anh đang làm gì. Anh đang có một mối quan hệ ô nhục nhất, và đó là quan hệ mà gia đìnnh đều nhất trí phản đối’.”

“Tóm lại, tôi không tránh khỏi ý nghĩ mình có thể tìm ra giải pháp. Nhưng bây giờ tất cả đều đã quá muộn. Anh hẳn sẽ bị đói, cô biết đấy; chắc chắn như thế: đói rách bươm ra.”

Vừa lúc anh kết thúc quan điểm qua vẻ trầm tĩnh cực độ, cô John Daswood đi vào và chấm dứt câu chuyện. Nhưng mặc dù cô này không bao giờ nói về vụ việc với người ngoài gia đình mình, Elinor có thể thấy ảnh hưởng lên tâm trí của chị dâu, trong vẻ gì đấy như hoang mang trên nét mặt, trong vẻ gắng gượng tỏ ra thân thiện với cô. Chị dâu cô còn đi xa đến độ tỏ ý tiếc được biết chẳng bao lâu Elinor và em gái sẽ rời thành phố, và hy vọng sẽ gặp lại hai em. Anh chồng dường như nhận ra mọi tình thương mến và phong nhã trong cố gắng của cô vợ anh.

Chú thích:

° Thuế giáo hội (Anh ngữ: tithe, có nghĩa “một phần mười”): phần thuế mà địa chủ, chủ nhân trang trại trích ra từ sản phẩm thu hoạch được (thường là một phần mười giá trị) để đóng góp cho giáo hội, chủ yếu dùng chu cấp cho giáo sĩ. Người đóng góp thuế này, như Đại tá Brandon, thường có quyền đề cử giáo sĩ cho giáo xứ của mình. Tuy thế, Đại tá Brandon có vẻ kém cỏi về kinh tế nên khoản chu cấp không cao.