Alexis Zorba Con Người Hoan Lạc

Mađam Hortense thở dài não nuột và say đắm ghì cây thánh giá vào mình.
- Canavaro của em, Canavaro yêu dấu của em, bà thì thầm trong cơn mê sảng, áp cây thánh giá vào bộ ngực nhẽo.
- Mụ bắt đầu không biết mình nói gì nữa rồi, thím Lenio thì thầm. Chắc mụ vừa thấy thiên thần hộ mệnh và mụ thất kinh. . . Chúng mình hãy nới lỏng khăn quàng và lại gần đi.
- Sao? Thế thím không sợ Chúa nữa sao? Mẹ Malamatenia nói. Thím muốn chúng mình hờ ngay khi mụ đang còn sống à?
- Hừ, mẹ Malamatenia, thím Lenio khẽ làu bàu, đáng lẽ phải nghĩ tới cái hòm và quần áo của mụ, tới mọi thứ mụ có ở ngoài cửa tiệm, tới gà qué và thỏ trong sân, thì mẹ lại bảo tôi phải chờ cho đến khi mụ thở hơi cuối cùng! Không! ăn cỗ đi trước, tục ngữ bảo thế mà!
Vừa nói mụ vừa đứng dậy và mụ kia hậm hực làm theo. Họ cởi khăn quàng đen, xõa mái tóc bạc lưa thưa và nắm lấy thành giường.
Thím Lenio ra hiệu bằng cách thốt ra một tiếng hú chát chúa đến lạnh xương sống.
- Úúúúúú!
Zorba nhảy chồm lên, túm tóc hai bà già và kéo họ lùi lại.
- Ngậm miệng lại, đồ quạ già! Lão quát. Các người không thấy bà ấy còn sống à? Quỷ tha ma bắt các người!
- Lão già ngu ngốc! Mẹ Malamatenia làu bàu chít khăn lại. Không biết lão ở đâu nhảy ra phá đám, đồ điên!
Mađam Hortense, ngư nữ già lắm nỗi truân chuyên, nghe thấy tiếng kêu chói tai bên cạnh giường, ảo tưởng ngọt ngào của bà tan vỡ; đô đốc hạm chìm, trĩ quay, sâm- banh và những bộ râu xức nước hoa biến mất, bà rơi trở lại giường lâm chung hôi hám, nơi tận cùng thế giới. Bà cố nhổm dậy như định chạy trốn, nhưng lại ngã vật ra và khẽ kêu ai oán.
- Tôi không muốn chết! Tôi không muốn...
Zorba cúi về phía trước và đưa bàn tay to lớn đầy chai sẹo khẽ đặt lên trán bà, gạt những sợ tóc bết trên mặt, cặp mắt chim của lão đầy lệ.
- Bình tĩnh, em thân yêu, bình tĩnh, lão thì thầm. Anh đây, anh là Zorba đây. Đừng sợ.
Và thế là ảo tượng vụt trở lại như một con bướm khổng lồ màu xanh nước biển xòe cánh phủ khắp giường. Người đàn bà hấp hối nắm lấy bàn tay hộ pháp của Zorba, từ từ dang cánh tay quàng lấy cổ lão khi lão cúi xuống. Môi bà mấp máy.
- Canavaro của em, Canavaro yêu dấu của em...

Cây thánh giá tuột khỏi gối, rơi xuống sàn và vỡ thành nhiều mảnh nhỏ. Một giọng đàn ông vang lên ngoài sân.
- Nào! Bỏ gà vào nồi đi, nước sôi rồi!
Tôi ngồi trong góc phòng và thỉnh thoảng lại trào nước mắt. Đời là thế, tôi nghĩ - nhiều màu, nhiều vẻ, tạp nham, hờ hững, đồi bại... tàn nhẫn. Đám nông dân Crete thô sơ này vây quanh người ca kỹ về già từ đầu kia thế giới trôi giạt sang và nhìn bà ta chết với một niềm hoan lạc phi nhân, như thể bà không phải là một con người vậy. Như thể một con chim xứ lạ to đùng bỗng rơi từ trên trời xuống, gãy cánh và mọi người đã tụ tập trên bờ biển cạnh làng để xem nó chết. Một con công già, một con mèo angora già , một con hải cẩu già ốm. . .
Zorba khẽ khàng gỡ tay mađam Hortense ra khỏi cổ mình và đứng dậy, mắt trắng bệch. Lão lấy mu bàn tay lau nước mắt, nhìn người bệnh, nhưng chẳng trông thấy gì. Lão lại giụi mắt và kịp nhìn thấy đôi chân sưng phù bất lực của bà ngọ nguậy trên giường và cái miệng méo xệch đi vì kinh hãi. Bà vật mình một lần, hai lần, chăn mền tuột xuống sàn để lộ cả người bà, mình trần đầy mồ hôi, sưng phù, xanh xao vàng vọt. Bà thét lên một tiếng the thé chói tai như con gà bị cắt tiết, rồi nằm bất động, mắt mở thao láo, kinh hoàng và đờ đẫn không hồn.
Con vẹt nhảy xuống đáy cùng, bíu lấy nan lồng, nhìn Zorba đưa bàn tay to lớn ra vuốt mắt cho bà chủ nó một cách dịu dàng âu yếm khôn tả xiết.
- Nhanh lên, tất cả các người! Mụ ấy đi rồi! Hai bà khóc mướn vừa kêu eo éo vừa nhào tới giường. Họ hú lên một tiếng dài, lắc lư người tới lui, nắm tay lại đấm ngực thùm thụp. Dần dà, động tác chao đảo sầu thảm, đơn điệu này tạo nên nơi họ một trạng thái thôi miên nhẹ, những đau buồn xưa của chính họ tràn ngập tâm trí như thuốc độc, trái tim mở rộng và bài điếu ca trào tuôn.
"Lòng đất không phải chỗ nằm thích họp với người . . ."
Zorba ra ngoài sân. Lão muốn khóc nhưng lại xấu hổ trước mặt phụ nữ. Tôi nhớ có lần lão đã nói với tôi:
"Khóc trước mặt đàn ông thì tôi chả xấu hổ. Giữa đàn ông với nhau, có một sự thống nhất nào đó, phải không? Đó không phải là điều gì nhục nhã. Nhưng trước mặt phụ nữ, một anh đàn ông bao giờ cũng phải chứng tỏ là mình can trường. Bởi vì nếu ta cũng khóc sướt mướt thì những kẻ tội nghiệp kia sẽ ra sao? Sẽ đi đứt thôi!"
Họ lấy rượu vang tắm cho mađam Hortense: bà già khâm liệm mở hòm lấy quần áo sạch thay cho bà, giội lên người bà một chai nước thơm Cologne. Từ những khu vườn gần đó, ruồi nhặng bay tới đẻ trứng vào lỗ mũi, quanh mắt và trên mép bà.
Hoàng hôn xuống. Bầu trời phía tây đượm một vẻ đẹp thanh bình. Những áng mây hồng, xốp nhẹ với đường viền vàng óng, từ từ trôi ngang vòm trời chiều tím sẫm, lúc trông như những con tàu, khi giống đàn thiên nga, lát sau lừa tựa một bầy quái vật huyền hoặc làm bằng bông mộc và lụa xơ. Qua hàng lau sậy trong sân, ánh lên thấp thoáng những lớp sóng biển rập rờn.
Hai con quạ béo từ một cây vả gần đấy bay xuống và đi tới đi lui trong sân. Zorba cáu tiết nhặt một hòn sỏi, đuổi chúng bay đi. Góc sân đằng kia, bọn đầu trộm đuôi cướp đang chuẩn bị một bữa tiệc linh đình. Chúng đã mang cái bàn lớn trong bếp ra, sục sạo tìm bánh mì, bát đũa và dao dĩa. Chúng đã lôi ở dưới hầm lên một hũ rượu, luộc mấy con gà trong nồi. Giờ đây, đói meo và vui sướng, chúng chạm cốc và ăn uống rất ngon lành.
- Cầu chúa cứu rỗi linh hồn mụ! Và tha thứ cho mụ, bất kể mọi việc mụ đã làm.
- Cầu cho tất cả các tình nhân của mụ trở thành thiên thần và chở linh hồn mụ về trời!
- Thử nhìn lão già Zorba mà coi, Manolakas nói. Lão đang ném đá đuổi quạ! Giờ đây lão trở thành ông góa; ta hãy đề nghị lão nâng cốc tưởng nhớ mụ mái của lão! Ê, Zorba! Lại tham gia với bọn này đi, đồng bào!
Zorba quay lại. Lão trông thấy bàn tiệc đầy, những con gà bốc hơi nghi ngút trên đĩa, rượu lóng lánh trong cốc, những gã lực lưỡng da rám nắng ngồi vui vẻ, khăn quàng cổ chít lên đầu, tràn đầy sức thanh xuân.

"Zorba, Zorba?" lão lẩm bẩm. "Hãy vững vàng! Đây là lúc mi phải chứng tỏ cốt cách của mình".
Lão đến chỗ họ, cầm ly uống một hơi, rồi ly thứ hai, thứ ba và ăn một chiếc cẳng gà. Họ hỏi chuyện lão, nhưng lão không trả lời. Lão ăn uống nhanh, nhồm nhoàm ngấu nghiến từng miếng to tướng, từng hớp dài, và lặng lẽ. Lão không ngừng liếc nhìn về phía căn phòng nơi Bouboulina nằm và lắng nghe khúc điếu ca vọng ra qua cửa sổ mở rộng. Thi thoảng, bản lâm khốc dừng lại và người ta nghe thấy tiếng quát tháo như thể nổ ra một cuộc cãi lộn, tiếng mở, đóng tủ buýp-phê và rương hòm rầm rầm và tiếng chân giậm nhanh, nặng nề như đang đánh nhau. Rồi khúc điếu ca lại tiếp tục, đơn điệu, gieo nỗi tuyệt vọng - một âm thanh lao xao nhè nhẹ như tiếng ong bay.
Hai mụ già chạy đi chạy lại trong phòng để thi hài vừa hát vừa ráo riết lục lọi mọi xó xỉnh. Họ mở một tủ buýp-phê thấy mấy chiếc thìa nhỏ, chút đường, một hộp cà phê và một hộp loukoum ( [65] ). Thím Lenio vồ lấy và xí phần cà phê và loukoum. Mẹ Malamatenia giành phần đường và thìa. Tuy nhiên mẹ cũng nhón lấy hai chiếc loukoum bỏ tọt vào mồm và trong một lúc, bài điếu ca đâm nghẹt tiếng âm ư qua thỏi kẹo mềm.
"Cầu cho hoa mưa xuống ngươi và táo rơi vào lòng ngươi. . . "
Hai mụ già khác lẻn vào phòng, nhào tới cái hòm, thục tay vào vơ mấy chiếc mùi soa nhỏ, vài ba chiếc khăn bông, ba đôi tất lụa, một cái nịt tất và nhét vào trong áo lót, rồi quay về phía tử thi làm dấu thánh giá.
Trông thấy hai mụ kia ăn cắp đồ trong hòm, mẹ Malamatenia nổi tam bành.
- Thím cứ tiếp tục, cứ hát tiếp đi, tôi trở lại ngay thôi!
Mẹ hét to với thím Lenio và cũng vục đầu vào hòm đồ.
Những mẩu xa-tanh cũ, một cái áo dài kiểu cũ màu hoa cà, những thiếc dép xăng-đan cổ lỗ sĩ, một cái quạt giấy, một chiếc dù mới màu đỏ thắm và tận dưới đáy, một cái mũ thủy sư đô đốc ba ngạnh. Một món quà do ai đó tặng Bouboulina từ lâu. Ở nhà một mình, đôi khi bà thường đem ra đội và trang trọng ngắm mình trong gương. Có ai lại gần cửa. Mấy mụ già chuồn ra, trong khi thím Lenio một lần nữa bíu lấy giường người thết, đoạn vừa đấm ngực vừa ê a.
" và những đóa hoa cẩm chướng đỏ thắm quanh cổ ngươi..."
Zorba vào, nhìn người đàn bà vừa từ trần, lúc này nằm im, bình yên, vàng khè và phủ đầy ruồi, hai tay khoanh lại, cổ đeo một dải băng nhung nhỏ.
"Một nắm đất", lão nghĩ thầm, "một nắm đất biết đói biết cười nói, biết hôn hít. Một cục bùn khóc bằng nước mắt người. Và bây giờ ra sao?... Ma quỷ nào mang chúng ta tới trần gian và ma quỷ nào bắt chúng ta đi?" Lão nhổ nước miếng và ngồi xuống.
Ngoài sân, thanh niên đang vào vị trí để khiêu vũ.
Gã chơi đàn lia cừ khôi, Fanurio, cuối cùng đã đến. Họ dẹp bàn sang bên, dọn sạch các can dầu parafm, chậu tắm, rổ quần áo, lấy chỗ nhảy.
Các hương mục xuất hiện: bác Anagnosti với cây can dài đầu uốn cong, áo sơ-mi trắng thụng. Kondomanolio béo ục ịch và nhớp bẩn; vị hương sư với một ống đồng đựng mực dắt ở thắt lưng và một quản bút màu xanh cài mang tai. Mavrandoni không có mặt, lão đã vào trong núi sống như một kẻ ngoài vòng pháp luật.
- Rất vui mừng được gặp các con! Bác Anagnosti nói, giơ tay lên chào. Rất mừng thấy các con vui vẻ! Cầu Chúa ban phước lành cho tất cả các con! Nhưng đừng có la... các con không nên la. Người chết có thể nghe, nên nhớ vậy, người chết có thể nghe thấy đó.

Kondomanolio giải thích.
- Chúng ta đến liệt kê tài sản của người chết để chia cho người nghèo. Các con đã ăn uống no say, thế là đủ rồi. Đừng có vơ vét sạch trơn! Liệu đấy! - Lão vung gậy lên không, đe dọa.
Đằng sau ba bô lão, hiện ra một tá phụ nữ rách rưới, đầu tóc xõa xược, chân đất. Mỗi người cắp một cái bị không và đeo một cái giỏ trên lưng. Họ len lén đi vào, từng bước một, lặng lẽ.
Bác Anagnosti quay lại, trông thấy họ và đùng đùng nổi giận.
- Quay lui ngay, lũ Di gan thối thây! Sao? Định càn quét hử? Chúng ta sẽ liệt kê tất cả, từng thứ một, rồi sẽ đem chia thật công bằng hợp lý cho người nghèo. Có quay lui không thì bảo!
Vị hương sư rút ống mực dài khỏi thắt lưng, giở một tờ giấy khổ lớn và tiến đến chỗ cửa hàng, bắt đầu cuộc liệt kê.
Nhưng đúng lúc ấy, một tiếng động đinh tai vang lên như có ai nện vào thùng sắt tây, như thể những hòm cuộn bông đang rơi và cốc tách chạm nhau vỡ loảng xoảng. Và trong bếp, rầm rầm tiếng xoảng chảo, bát đĩa và dao dĩa.
Lão Kondomanolio lao tới, tay vung gậy. Nhưng lão làm gì được? Bà già, đàn ông, trẻ con ào ào qua cửa ra vào, phốc qua cửa sổ, hàng rào, nhảy từ ban công xuống, chộp được cái gì lấy cái ấy - xoong, chảo, nệm, thỏ... Một số tháo cả cửa lớn hoặc cửa sổ khỏi bản lề và vác trên lưng. Mimiko lấy đôi giày cao gót, buộc vào nhau bằng một sợi dây đeo cổ - như thể mađam Hortense cưỡi lên vai gã mà ra đi, nhưng chỉ trông thấy đôi giày của bà.
Ông hương sư cau mày, dắt ống mực trở lại thắt lưng, gấp tờ giấy trắng vẫn trinh nguyên, rồi không một lời và với cái vẻ bị xúc phạm sâu sắc đến phẩm giá, bước qua ngưỡng cửa, đi thẳng.
Bác già Anagnosti tội nghiệp chạy lăng xăng, vừa quát tháo, vừa van xin mọi người dừng tay, vừa vung gậy dọa họ.
- Thật nhục nhã! Thật nhục nhã! Người chết có thể nghe thấy các người đấy, nên nhớ vậy!
- Cháu có phải đi gọi linh mục đến không? Mimiko hỏi.
- Linh mục nào, đồ ngu! Kondomanolio giận dữ nói. Mụ là dân Phú-lãng-xa, mày không bao giờ để ý thấy mụ làm dấu như thế nào ư? Bằng bốn ngón tay. . . như thế này này... quân vô đạo? Thôi, đem chôn mụ đi, cho mụ khỏi xông mùi hôi thối nhức óc chúng ta và làm nhiễm độc cả làng!
- Bà ấy đã bắt đầu đầy đòi, xin thề trước thánh giá!
Mimiko vừa nói vừa làm dấu.
Bác Anagnosti, tiên chỉ trong làng, lắc cái đầu tao nhã.
- Thế thì có gì là lạ, đồ ngốc? Sự thực là con người từ khi ra đời đã đầy dòi bọ mà ta không trông thấy đấy thôi. Khi chúng thấy người ta bắt đầu bốc mùi hôi thối, chúng mới từ trong lỗ bò ra - con nào con nấy trắng hếu, trắng hếu như bọ phó-mát ấy!
Những ngôi sao đầu tiên xuất hiện, lơ lửng trên không, rung rinh như nhưng cái chuông bạc nhỏ, khắp trời đêm đầy chuông ngân.
Zorba hạ con vẹt cùng chiếc lồng của nó treo trên đầu người chết xuống. Con chim mồ côi thu mình trong một góc, khiếp đảm; nó trố mắt nhìn nhưng chẳng hiểu gì hết. Nó rúc đầu vào cánh và co rúm vì sợ hãi.

Lúc Zorba gỡ lồng xuống, con vẹt rướn mình lên, định nói, những Zorba giơ tay chặn lại.
- Im! Lão thì thầm, giọng dỗ dành, im nhé! Đi với ta.
Zorba cúi nhìn mặt người đàn bà quá cố hồi lâu, cổ họng khô se và nghẹn lại.
Lão rạp mình xuống như định hôn bà, nhưng kìm lại.
Đi thôi, lạy Chúa! Lão lẩm bẩm. Lão xách lồng vẹt ra sân. Trông thấy tôi, lão tiến lại.
- Ta đi luôn thôi... lão nắm cánh tay tôi nói nhỏ.
Lão có vẻ bình tĩnh, nhưng môi lão run lên.
- Tất cả chúng ta rồi cũng sẽ đi con đường ấy. . . tôi nói với lão.
- Thật là một điều an ủi lớn lao! Lão nói, giọng mỉa mai. Ta về đi.
- Khoan một lát, tôi nói. Họ sắp đem bà ấy đi. Chúng ta phải chờ và liệu xem. . . Bác không thể nán lại một phút sao?
- Thôi được... lão đáp, giọng nghẹn ngào. Lão đặt lồng xuống và khoanh tay lại.
Từ phòng người chết, bác Anagnosti và Kondomanolio, đầu trần, bước ra và làm dấu. Theo sau họ là bốn trong số những người khiêu vũ, với những bông hồng tháng Tư còn cài ở mang tai, hoan hỉ, ngà ngà say, mỗi người một góc khiêng tấm cánh cửa trên đó đặt thi hài người đàn bà quá cố. Tiếp đến gã chơi đàn lia, khoảng chục người đàn ông chếnh choáng hơi men và năm sáu phụ nữ, mỗi mụ cầm một cái xoong hoặc một cái ghế.
Mimiko đi sau cùng với đôi giày cao gót vẹt đế đeo ở cổ.
- Sát nhân! Sát nhân! Sát nhân! Gã vui vẻ kêu.
Một ngọn gió nóng, ấm nổi lên và sóng biển đập dồn. Gã chơi đàn lia nâng vĩ - giọng gã tươi mát vang lên vừa hân hoan vừa châm biếm trong đêm nồng ấm.
" Ôi vầng dương, sao vội vã lặn về tây . . .
- Đi thôi, Zorba nói, thế là xong.